W literaturze psychologicznej różnicuje się pojęcie lęku i strachu.

Strach jest reakcją organizmu na realne zagrożenie i pełni bardzo ważną funkcję – chroni nasze życie i zdrowie. Strach odczujemy w sytuacji, gdy:

• zbliża się do nas obcy pies bez kagańca,
• zza zakrętu nadjeżdża rozpędzony samochód,
• wyskakujemy z samolotu na spadochronie.

Lęk to stan emocjonalny podobny do strachu, jednak dotyczy on wyobrażonego zagrożenia, którego wystąpienie dana osoba jedynie przewiduje.

Elementy reakcji strachu:

• składnik poznawczy – pojawia się myśl, przekonanie, że istnieje realne
• niebezpieczeństwo,
• składnik somatyczny – fizjologiczna reakcja organizmu,
• składnik emocjonalny – emocjonalna reakcja organizmu
• składnik behawioralny – ucieczka, walka lub zastyganie w bezruchu.

Lęk podobnie jak strach, składa się z czterech składników: poznawczego, somatycznego, emocjonalnego i behawioralnego. Jednak poznawczym składnikiem lęku jest oczekiwanie bliżej nieokreślonego zagrożenia, a nie realnego niebezpieczeństwa.

W praktyce trudno jest odróżnić strach od lęku. Różnice między tymi stanami emocjonalnymi
najlepiej można dostrzec w sytuacjach ekstremalnych. Wówczas strach wymusza natychmiastowe działanie, a lęk prowokuje trwanie w gotowości, bez pewności co należy zrobić. Jeżeli lęk i strach paraliżują i utrudniają normalne funkcjonowanie jednostki to mamy do czynienia z zaburzeniami lękowymi.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM IV) do kategorii zaburzeń lękowych zalicza: fobie, zespół ostrego stresu, zespół stresu pourazowego, lęk paniczny z agorafobią lub bez, uogólnione zaburzenie lękowe, zaburzenie obsesyjno-kompulsywne.